EYT düzenlemesi sonrası emeklilik sisteminde ortaya çıkan adaletsizlikler ve kademeli emeklilik talepleri. Kademeli emeklilik ne zaman çıkar?
EYT Sonrası Emeklilik Sisteminde Kademeli Emeklilik Tartışmaları
Türkiye’de emeklilik sistemi, son yıllarda EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) düzenlemesiyle köklü değişikliklere uğradı. Ancak bu değişim, beraberinde yeni tartışmaları getirdi. Özellikle kademeli emeklilik talepleri, çalışanların ve sosyal güvenlik uzmanlarının gündemine oturdu. Peki kademeli emeklilik nedir? Neden bu kadar önemli?
EYT Düzenlemesi ve Yaratığı Uçurum
EYT ile birlikte emeklilik yaşına ilişkin kurallar değişti. Bu düzenleme, prim gününü tamamlayanların yaş şartı olmadan emekli olmasını sağladı. Ancak sistem, üç farklı grubu bir arada tutarak büyük bir adaletsizlik yarattı:
- EYT’liler: Prim gününü tamamlayanlar 38-43 yaş aralığında emekli olabiliyor.
- 1999-2008 Arası Sigortalılar: Kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli oluyor.
- 2008 Sonrası Sigortalılar: 65 yaş sınırına tabi.
Bu tablo, çalışma hayatında 20 yıla varan farklar oluşturdu. Örneğin, 8 Eylül 1999’da işe başlayan biri 56 yaşında emekli olurken, bir gün sonra başlayan 58 yaşını beklemek zorunda kaldı. EYT sonrası bu fark, 38 yaş vs. 58 yaş gibi uçurumlara dönüştü.
Kademeli Emeklilik Nedir?
Kademeli emeklilik, emeklilik yaşının belirli aralıklarla artırılmasını öngören bir sistem. Mevcut adaletsizliği gidermek için öne sürülen bu modelde:
- Kadınlarda 49, erkeklerde 51 yaş temel alınabilir.
- Her yıl veya iki yılda bir yaş sınırı kademeli olarak artırılır.
- Prim günü şartları dengelenerek farklı gruplar arası uçurum azaltılır.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in 2023’te Meclis’e sunduğu teklif, kadınlarda 49, erkeklerde 51 yaş ile başlayan kademeli bir artışı öneriyor. Prim günü şartının da 7.200’den 5.950’ye düşürülmesi hedefleniyor.
Neden Kademeli Emeklilik İsteniyor?
- Haksız Rekabet: Emekli olanlar sigortasız veya düşük ücretle çalışabiliyor. Bu durum, aktif çalışanların iş kaybına yol açıyor.
- Sosyal Adalet: Aynı işi yapan kişiler arasında 20 yıla varan emeklilik farkı, motivasyonu düşürüyor.
- Ekonomik Denge: Genç nüfusun emekli maaşı yükünü taşıması, sistemin sürdürülebilirliğini tehdit ediyor.
“Bir günlük fark, 20 yıllık emeklilik kaybına dönüştü. Bu adaletsizlik, kademeli sistemle çözülebilir.”
Kademeli Emeklilik Mümkün mü?
Kamuoyunda EYT’lilerin erken emekliliğine yönelik eleştiriler, kademeli sistemin önünü açabilir. Ancak siyasi irade ve sosyal diyalog kritik önem taşıyor:
- Mevcut Teklifler: Özgür Özel’in teklifi, 57-59 yaş aralığına kademeli geçişi öngörüyor.
- Ekonomik Maliyet: Erken emeklilik, bütçe açığını artırırken; kademeli sistem denge sağlayabilir.
- Seçim Vaadi: 2028 seçimleri öncesi siyasi partilerin gündemine girmesi muhtemel.
Örnek Senaryo: Ayşe ile Fatma’nın Hikayesi
- Fatma: 8 Eylül 1999’da işe başladı, 56 yaşında emekli oldu.
- Ayşe: 9 Eylül 1999’da işe başladı, EYT sonrası 38 yaşında emekli olma hakkı kazandı.
Bu senaryoda, kademeli sistemle Ayşe’nin emeklilik yaşı 49’dan başlayarak artırılabilir. Böylece hem erken emeklilik önlenir hem de adalet sağlanır.
Sosyal Güvenlikte Reform Şart
EYT düzenlemesi, kısa vadede mağduriyetleri giderdi ancak uzun vadede yeni sorunlar doğurdu. Kademeli emeklilik, hem çalışanların haklarını koruyan hem de sistemin sürdürülebilirliğini sağlayan bir çözüm olabilir. Siyasi partilerin bu konuyu acilen masaya yatırması, toplumsal uzlaşının ilk adımı olacaktır.
